02/17/25

Fundusz Promocji Owoców i Warzyw - rosnąca ilość wyzwań i beneficjentów


Informacja o działaniach organizacji branżowych sektora ogrodniczego w zakresie promocji i na temat wykorzystania środków Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Przygotowana dla producentów i dziennikarzy zainteresowanych zakresem odpowiedzialności Komisji Zarządzającej.

Informacje podstawowe

Pieniądze Funduszu Promocji są prywatnymi środkami producentów. O ich podziale decyduje Komisja Zarządzająca składająca się z 9 osób, w której większość stanowią przedstawiciele – takie jest założenie ustawowe - organizacji reprezentujących producentów. O środki ubiegają się i zadania realizują organizacje branżowe zrzeszające producentów, przetwórców i inne, upoważnione z mocy ustawy.

Wszystkie materiały dotyczące Funduszu Promocji Owoców i Warzyw, podobnie wszystkich 10 innych Funduszy, dostępne na stronie KOWRu - www.gov.pl/web/kowr/fundusz-promocji-owocow-i-warzyw

Znajdziemy tam:

• Zasady gospodarowania funduszem. Przyjmowane przez Komisję Zarządzającą danego Funduszu, określają m.in. poziom dofinansowania różnych rodzajów działań, podejmowanych dla realizacji celów, które określa ustawa. Ten dokument, określa na co można przeznaczać środki Funduszu. Określa także procedurę składania wniosków i procedurę podejmowania decyzji przez Komisję.
• Strategie promocji dla branży owoców i warzyw. Od 2017 roku Komisja jest ustawowo zobowiązana do opracowywania i przyjęcia takiej strategii. Jest wytyczną dla wnioskodawców. Komisja powinna ją przyjąć nie dalej jak na początku lipca danego roku, na rok przyszły. Tak, aby wnioskodawcy mogli na jej podstawie przygotowywać wnioski. Plan finansowy, który które zawiera zadania, które Komisja przyjęła do realizacji w danym roku. Przy każdym podany jest wnioskodawca, tytuł i krótki opis zadania oraz kwoty. Na stronie znajdziemy pełne zestawienie od 2010 do 2025 roku.
• Sprawozdanie z wykonania planu finansowego. Sporządza je co roku KOWR (od 2010 roku). Ma na to czas do końca lutego roku następującego po podanym roku. Stąd w tym momencie, jako ostatnie, mamy na stronie sprawozdanie z wykonania planu finansowego za rok 2024.
• Sprawozdanie rzeczowe, w którym zadania zrealizowane w roku poprzednim są opisywania na podstawie sprawozdań, które organizacje składają do KOWRu wnioskami o wypłatę pomocy. Zestawienie zawiera takie sprawozdania, podobnie jak te z wykonania palu finansowego, za każdy rok od 2010.

Każdy zainteresowany może zapoznać się z tą dokumentacją. Obok zestawienia tego, co było robione - zwykle ok. 50-60 stron - zawsze sprawozdanie zawiera podsumowanie efektów działań promocyjnych. W szczególności efekty zmian konsumpcji poszczególnych gatunków - określone na podstawie badań, które są sektor zleca od lutego 2020 roku.

Rośnie konsumpcja gatunków, które promowane są w sposób systematyczny i systemowy. Borówka wysoka, szerzej owoce jagodowe, warzywa ciepłolubne, są najdłużej promowane. Jest w tym potwierdzenie przyjętego sposobu działania i na pewno wielka zachęta do promocji jako takiej. Oczywiście na końcowy wynik składa się wiele elementów. Musi być inicjatywa i dobry pomysł na projekt, potem duże zaangażowanie i mądra ewaluacja. To warunki konieczne sukcesu, jednak nie jedyne, by realizować projekty wieloletnie, integrujące coraz więcej gatunków i każdego roku oceniane jako efektywniejsze
-mówi Witold Boguta, przewodniczący Komisji Zarządzającej FPOiW.

Kompetencje Komisji Zarządzającej FPOiW

Komisja składa się z 9 członków. Wśród nich 5 to przedstawiciele organizacji zrzeszających producentów, 3 przedstawicieli zrzeszających przetwórców i firmy skupowe, i obligatoryjnie z mocy ustawy, przedstawiciel Krajowej Rady Izb Rolniczych.

Kandydatów na członków Komisji zgłaszają organizację.

Jest procedura, w której te organizacje (zgłaszające) mogą same doprowadzić do wyboru Komisji. Jeśli to się nie stanie, to ze zgłoszonych kandydatów Komisję powołuje Minister. Ten przepis ma oddalić możliwość traktowania środków Funduszu, prywatnych środków producentów, jako publiczne.

Kadencja Komisji trwa 4 lata. Co ważne, członkowie komisji, za swoją pracę w komisji, nie dostają wynagrodzenia. Za pracę w komisji. Tak zapisano w Ustawie i tak jest do dzisiaj - nie ma wynagrodzenia, diet, zwrotu kosztów podróży itp. Powinny je finansować organizacje, które kandydatów zgłosiły.

Pierwszą kompetencją Komisji jest ustalanie zasad gospodarowania środkami Funduszu. Komisja decyduje, czy i na jakim poziomie jest dofinansowanie danego celu. Na przykład, 2 lata temu Komisja podjęła decyzję odnośnie poziomu dofinansowania udziału w targach i wystawach. Ten poziom z 50% został zwiększony do 75%.

Głównym zadaniem Komisji jest opracowywanie planu finansowego Funduszu. Pod tym sformułowaniem kryje się przyjmowanie wniosków do planu. Potem sporządzanie sprawozdania rzeczowego.

Rola KOWR

KOWR ma zadania administracyjno-prawne. Dysponuje środkami na podstawie uchwał Komisji. Może odmówić realizację uchwały, jeżeli uzna, że jest ona niezgodna z przepisami.

W ostatnich latach mieliśmy 2 takie sytuacje. Choć trzeba zaznaczyć, że procedura jest taka, iż wnioski są składane bezpośrednio do KOWRu i dopiero zweryfikowane są podstawą do działania Komisji. W obu tych przypadkach, w których Dyrektor Generalny zakwestionował uchwałę, Komisja dostała pozytywnie zweryfikowany wniosek do procedowania.

Za swoje prace KOWR pobiera 3,5% wartości środków zgromadzonych co roku na rachunkach poszczególnych Funduszy.

Wpłaty na Fundusz

1 lipca 2009 r. zafunkcjonowała Ustawa o Funduszach Promocji. Od tego czasu wpłaty sukcesywnie rosną. W 2023 zebrano blisko 13,5 mln, w ur. 14 739 567,05 zł. milionów. Zawsze trzeci, a szczególnie czwarty kwartał, są tymi, gdzie przez lata zbiera się tych pieniędzy najwięcej.

Ilość realizowanych zadań

Fundusz rozwija się od prawie 16 lat. W pierwszych latach realizowano poniżej 10 zadań. Od 2022 r. ich liczba przekracza 50. Widzimy także, że cały czas rośnie liczba organizacji realizujących zadania, podobnie podmiotów uprawnionych, które mogą te zadania realizować. W ur. takich organizacji było 15, w tym roku prawdopodobnie od dwie więcej, czyli 17.

Rośnie liczba beneficjentów Funduszu. Z jednej strony cieszy ta chęć angażowania się i działania coraz większej liczby podmiotów, z drugiej strony wiadomo, że to rozprasza środki. Stąd założenie Komisji by projekty realizowane dla wielu gatunków, przez wiele podmiotów, zwykle całoroczne, wspierać mniejszymi, które je uzupełniają. Corocznym wyzwaniem jest skoordynowanie tych inicjatyw. Tak by tworzyć synergie i nie doprowadzić do sytuacji, w której każdy idzie w swoją stronę
- wyjaśnia Prezes Boguta.

Liczba i struktura zrealizowanych projektów

• Działania mające na celu informowanie o jakości i cechach owoców lub warzyw lub ich przetworów (finansowane w 50%) – 33 zadania.
• Działania mające na celu promocję spożycia owoców lub warzyw oraz ich przetworów, w szczególności przez dzieci i młodzież (dofinansowanie 100%) – 233 zadań, większość realizowanych w ramach Funduszu.
• Udział w wystawach i targach związanych z produkcją i przetwórstwem (finansowane w 75%) - 57 zadań, w tym duże „systemowe” projekty, jak narodowe stoiska na Fruit Logistica w Berinie, Fruit Attraction w Madrycie, Biofach w Norymberdze, Asia Fruit Logistica w Hongkongu czy Freskon w Salonikach. Pierwsze realizowane od 16 lat, drugie od 11.
• Badania rynkowe dotyczące spożycia (finansowane w 100%) – 4 zadania.
• Badania naukowe i prace rozwojowe mające na celu poprawę jakości owoców, warzyw, ich przetworów (finansowane w 100%) - 12 zadań.
• Szkolenia producentów i przetwórców owoców lub warzyw (finansowane na poziomie 0%) – 1 zadanie.
• Działalność krajowych organizacji branżowych w organizacjach międzynarodowych zajmujących się rynkiem owoców lub warzyw (finansowana w 90%) – 76 zadań, związanych z opłaceniem składki i udziałem w pracach organizacji europejskich i światowych.

Zaangażowanie organizacji branżowych sektora

Obok promocji krajowej przedmiotem wsparcia przez Fundusz jest także promocja międzynarodowa. O pieniądze na taką promocję zabiegają organizacje branżowe wszystkich sektorów w całej UE. Warto uzmysłowić sobie, jak aktywny jest sektor owoców i warzyw w pozyskiwaniu pieniędzy unijnych. Dane z realizacji tzw. projektów prostych (obok prostych są jeszcze wielonarodowe) publikuje KOWR - Departament Wsparcia Eksportu. 

Obecnie realizowanych jest – jak informuje KOWR - 8 projektów prostych. 4 z nich to są projekty realizowane wyłącznie przez organizację sektora. 3 kolejne, dotyczą promocji czegoś jeszcze poza owocami i warzywami, ale nasz Fundusz uczestniczy w finansowanie tych działań. Jedyny, w którym nie mamy udziału dotyczący wsparcia wołowiny na rynkach azjatyckich.

Można powiedzieć, że 7 na 8 projektów realizowanych jest wyłącznie albo z udziałem organizacji branżowych sektora ogrodniczego, i są one dofinansowane z Funduszu. W przypadku tych projektów Fundusz pokrywa udział własny, który wynosi od 20 do 30%.

Równie znaczący jest udział organizacji sektora ogrodniczego w ogólnej liczbie wszystkich zrealizowanych do tej pory tzw. programów prostych.

KOWR podaje, że na 46 zrealizowanych programów prostych w 14 udział miał Fundusz Promocji Owoców i Warzyw. 11 to programy realizowane wyłącznie przez organizacje ogrodnicze a 3 kolejne to takie, udział brały organizacje branżowe sektora i gdzie Funduszu partycypował w kosztach.

Patrząc od początku funkcjonowania Funduszu, ogrodnictwo jest sektorem, którego organizacje wykorzystują na promocjenajwięcej pieniędzy z funduszy europejskich, a Fundusz pokrywa im udział własny.

Zadania promocyjne realizowały 23 organizacje. 6 kolejnych to organizacje partnerskie, które samodzielnie nie realizują projektów ale aktywnie uczestniczą w nich. Takie podejście sprawia, że wszystkie organizacje branżowe sektora mogą być zaangażowane w realizację promocji.

Strategia promocji branży owoców i warzyw na 2025 r.

Strategia co roku przechodzi proces ewaluacji. Przygotowuje ją Komisja Zarządzająca Funduszu Promocji Owoców i Warzyw. Opiera się ona na wypracowanej przez liderów sektora – w projekcie Połowa Sukcesu - wizji bardziej skoordynowanej i efektywniejszej polityki promocyjnej w kraju i za granicą, która powinna prowadzić do:

• wzrostu eksportu świeżych i przetworzonych owoców i warzyw, umacniania pozycji na dotychczasowych rynkach oraz pozyskiwanie nowych perspektywicznych rynków
• wzrostu patriotyzmu konsumenckiego
• wzrostu spożycia owoców i warzyw oraz ich przetworów ze strefy umiarkowanej, szczególnie pochodzenia krajowego (5 porcji dziennie: owoców, warzyw, soków, powinno stanowić połowę tego co jemy)
• poprawy świadomości polskich, unijnych i światowych konsumentów nt. jakości i walorów polskich produktów rolno-spożywczych, w tym w zakresie zrównoważonych upraw, produkcji i przetwórstwa
• poprawy świadomości polskich producentów w zakresie oczekiwań konsumentów krajowych oraz na rynkach eksportowych, dostosowywanie oferty do tych oczekiwań;
• maksymalnego efektu synergii realizowanych działań, w tym np. poprzez wykorzystywanie elementów wspólnej strategii komunikacji i wspólnej wizualizacji zaproponowanej w ramach projektu parasolowego.

Wśród wytycznych Komisja zakłada, że:

• Upowszechnienie przepisu na dobrą dietę wymaga wykorzystania opracowanej spójnej strategii w obszarach: symbole (design), zachowania oraz komunikacja
• Niezbędna jest promocja postaw: zaangażowania i współpracy plantatorów, przetwórców, grup, sektora; dzielenia się doświadczeniami i wdrażania nowych rozwiązań
• Rozwój wymaga popularyzacji i edukacji, w tym angażowania rodziców i dzieci
• Budowa wizerunku sektora, jako nowoczesnego i odpowiedzialnego producenta i pracodawcy czerpiących z bogatej tradycji i nowoczesnych, innowacyjnych, pro-środowiskowych rozwiązań technicznych i technologicznych

Potrzebne są projekty (komunikacyjne), które pokażą, że:

• Za każdym owocem / warzywem stoi człowiek, miejsce i natura – kompetencje i pasje plantatorów i przetwórców oraz konkretne miejsca wraz z ich naturą i tradycją, wzmocnią identyfikację i poczucie przynależności.
• Każdy owoc / warzywo jest dla kogoś– świadomość tego, że nie powinien się zmarnować i walorów, które pozwalają rekomendować je osobom w danym wieku/stylu życia.

Strategia określa także preferowane grupy docelowe.

Każda organizacja, która składa wniosek określa grupy docelowe i uzasadnia, dlaczego je wybrała. Jakie są oczekiwania tych grup. Komisja zachęca organizacje branżowe do dużej rzetelności w tym punkcie.

W ich zdefiniowaniu – zwłaszcza kryteriami demograficznymi – wszystkim beneficjentom pomagają wyniki badań konsumpcji. Są one zestawiane dla poszczególnych gatunków na stronie WczorajNaTalerzu.pl

Czym kieruje się Komisja?

Komisja analizuje olbrzymią liczbę wniosków o finansowanie. W skali roku kieruje do realizacji ponad 50. Oto priorytety przy ocenie złożonych projektów zadań:

• dofinansowywane z innych źródeł, gdzie środki Funduszu pokrywają udział własny wnioskodawcy, działania na rynkach zewnętrznych, w tym udział w targach/wystawach;
• dotyczące dofinansowania działalności krajowych organizacji branżowych na szczeblu europejskim i światowym;
• zakładające całoroczną promocję grup produktów lub produktów świeżych i ich przetworów;
• zakładające wykorzystanie wspólnej komunikacji i wizualizacji, z właściwie dobranymi kanałami dotarcia do grup docelowych;
• nakierowane na poprawę świadomości konsumentów w zakresie korzyści z konsumpcji owoców i warzyw oraz ich przetworów;
• wspierające patriotyzm konsumencki i w konsekwencji wzrost spożycia polskich produktów;
• wpływające na wzrost spożycia produktów objętych unijnymi lub krajowymi systemami jakości żywności,

Formularze wniosków są przygotowywane przez KOWR.

Komisja zwraca także uwagę na to, jak dana organizacja realizowała zadania w latach poprzednich. W razie wątpliwości przedstawiciele danej organizacji prezentują, na posiedzeniu Komisji, sposób realizacji tego, co dotychczas robili i odpowiadają na – zwykle szereg – pytań, wszystkich 9 jej członków. Komisja ma w związku z tym wiele posiedzeń. W ostatnich latach ok. 12 posiedzeń rocznie.

Z dniem 31 maja br. kadencję kończy obecny skład Komisji Zarządzającej. Nowy zacznie funkcjonować od 1 czerwca. Formalnie może zaproponować zupełnie inne podejście i, w efekcie, inne priorytety. Jedno wszak nie powinno się zmienić. Od członków Komisji oczekuje się dużego zaangażowania w wypracowanie strategii wsparcia wielu podmiotów, gatunków, kategorii przetworów, i w analizę procedowanych projektów.


Kontakt:
Witold Boguta