100 lat po odkryciu insuliny chorych jest coraz więcej. Według Międzynarodowej Federacji Diabetologicznej (IDF) średnio co trzecia osoba na świecie ma stan przedcukrzycowy, co dziesiąta choruję na cukrzycę, z czego połowa nie jest tego świadoma. Narosło wiele mitów. Sądzimy, że cukrzyca jest chorobą zamożności i że chorują na nią tylko osoby starsze. Czas docenić rolę diety, tym bardziej, że diabetyków obowiązują te same zasady zdrowej diety, co osób bez cukrzycy: mało tłuszczu, cukru i soli, dużo warzyw i owoców, które powinny stanowić połowę tego co jemy - mówi Monika Stromkie-Złomaniec, dietetyk kliniczny, ekspert ogrodniczego Core Teamu, programów i projektów poprawiających nawyki żywieniowe Polaków.
Zachorowalność na cukrzycę ciągle wzrasta co ma bezpośredni związek z nieprawidłowymi nawykami żywieniowymi wśród społeczeństwa. Kilka lat temu szacowano, że co jedenasty dorosły Polak choruje na cukrzycę. Niestety połowa z nich nie jest tego świadoma gdyż unika badań kontrolnych. To poważny problem. Cukrzyca nie ujawnia się z dnia na dzień, to proces na który pacjenci pracują latami a sygnałem ostrzegawczym jest stan przedcukrzycowy manifestujący się podwyższoną glukozą i/lub wysoką insuliną na czczo.
Prawdopodobnie statystyki na dziś są jeszcze gorsze. Ma to związek chociażby z pandemią koronawirusa, która ograniczyła aktywność fizyczną a pozostanie w domu sprzyjało podjadaniu i wzrostowi masy ciała. Ten ostatni silnie powiązany jest z nieprawidłową glikemią, stanem przedcukrzycowym od którego krótka droga do cukrzycy. Pierwsza interwencja powinna dotyczyć modyfikacji codziennych posiłków, zakładając obniżoną, w stosunku do całkowitego zapotrzebowania, podaż energii. Ma to na celu redukcję masy ciała, co jest jednym z czynników poprawiających glikemię na czczo.
Pełen zestaw infografik do użycia w social mediach (Facebook, Instagram) znajdziesz wśród załączników.
Jak powinna odżywiać się osoba z cukrzycą typu 2?
Podstawą posiłków powinny być warzywa. Najlepiej by stanowiły połowę tego co jemy choć warto potraktować tą zmianę jako proces. Stopiono zwiększając ilość warzyw na talerzu aż do pełnego sukcesu. Są one o tyle istotne, że dostarczają błonnika, który z jednej strony wypełnia żołądek, daje sytość i pomaga ogólnie zjeść mniej. Z drugiej strony błonnik spowalnia wchłanianie węglowodanów pochodzących chociażby z kaszy, ziemniaków czy makaronu.
Przeważać powinny warzywa surowe, ale nie jest błędem sięganie po te gotowane czy pieczone. Ważne by warzywa były jędrne a nie rozgotowane, gdyż długa obróbka cieplna zwiększa przyswajalność z nich węglowodanów. Mowa tu chociażby o marchwi, czy burakach. Są one dozwolone także przy cukrzycy ale warto mieć na uwadze by nie były spożywane samodzielnie lecz w towarzystwie pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz chudego mięsa, ryb czy nasion roślin strączkowych.
Cukrzycy często towarzyszy wysoki cholesterol i/lub trójglicerydy dlatego zaleca się ograniczenie czerwonego mięsa na rzecz drobiu. Korzystnym jest 1-2 razy w tygodniu jeść tłuste ryby morskie, które pozytywnie wpływają na lipidogram, podwyższając frakcję „dobrego” cholesterolu. Warto także niektóre posiłki komponować na bazie soczewicy, ciecierzycy czy fasoli. Zaleca się rezygnację ze słodyczy, szczególnie tych słodzonych syropem glukozowo-fruktozowym. Dopuszczalnym słodzikiem jest ksylitol, który podnosi glukozę w krwi stopniowo, nie powodując po posiłkowych hiperglikemii, choć i w nim należy zachować umiar.
Indeks i ładunek glikemiczny. Z którego wskaźnika korzystać?
Diabetycy często korzystają z tabel indeksu glikemicznego (IG) produktów podczas komponowania posiłków. IG produktu mówi o tym jak może wzrosnąć poziom glukozy we krwi po spożyciu danego produktu w stosunku do tego, jakby on wzrósł po spożyciu czystej glukozy dla której IG =100. Uwzględnia on tempo wchłaniania węglowodanów i może być wskazówką przy wyborze produktów przez cukrzyka. Jest pomocny ale na pewno nie odpowiada w pełni na pytanie: co jeść a czego unikać w cukrzycy? Zwróćmy uwagę, że IG rozpatruje pojedyncze produkty i nie bierze pod uwagę ilości, którą diabetyk zamierza zjeść. Tą kwestię uwzględnia drugi, mniej popularny, wskaźnik jakim jest ładunek glikemiczny (ŁG). Jest on połączeniem informacji o IG produktu uwzględniającą rzeczywistą zawartość węglowodanów w spożywanej porcji produktu. ŁG można wyliczyć samodzielnie ale także sprawdzić go w tabelach.
ŁG = IG danego produktu × węglowodany przyswajalne (g)* / 100
węglowodany przyswajalne (g) = węglowodany ogółem (g) – błonnik (g)
Jak interpretować wyniki ŁG?
Jest to proste dla każdego pacjenta. Wynik ŁG maksymalnie do 20 jest interpretowany jako optymalny dla diabetyka. Rozpatrywanie poszczególnych produktów przez pryzmat ŁG pokazuje, że spożywanie mniejszych ilości produktów o wyższym IG jest możliwe. Kluczem jest ilość/porcja.
Przy kontroli glikemii warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt, mianowicie umiejętne komponowanie posiłków. Najlepiej kierować się proporcjami poszczególnych składników zgodnie z „talerzem żywieniowym”. Dodatkowo można wyliczyć ŁG całego posiłku choć jest to pracochłonne a trzymanie się ogólnych zasad talerza i ŁG jego komponentów daje gwarancję, że posiłek jest dobrze skomponowany.
Jakie owoce są polecane?
Najważniejszym wskaźnikiem przy wyborze owoców jest ich stopień dojrzałości. Przejrzałe, miękkie mają w sobie więcej cukrów prostych, które nie są korzystne dla diabetyka. Najlepiej wybierać owoce jędrne, dojrzałe ale twarde. Polecane są szczególnie jabłka i owoce jagodowe (między innymi: borówki, maliny, truskawki, mini kiwi). Owoce najlepiej zjadać w towarzystwie niesłodzonego nabiału np. jogurtu, kefiru, twarogu lub niesolonych orzechów. Łączenie jabłka ze źródłem białka i/lub tłuszczu spowalnia wchłanianie węglowodanów i pozwala trzymać glikemię w ryzach. Poza tym daje większe poczucie sytości. Dobrą praktyką będzie także zjadanie porcji owoców zaraz po obiedzie jako zdrowy deser.
Czy należy zrezygnować z ziemniaków?
Gotowane ziemniaki są źródłem węglowodanów szybko przyswajalnych dlatego należy umiejętnie wkomponować je do posiłków. Najczęściej będą stanowiły dodatek w obiedzie. Jest to dopuszczalne jednak pod kilkoma warunkami. Ważne by ziemniaki były gotowane/pieczone bez okrasy, zajmowały ¼ talerza a poza nimi w posiłku była solidna porcja warzyw surowych/gotowanych i dobre źródło białka np. ryba, gulasz z soczewicy czy chude mięso. W takiej kompozycji ziemniaki są dozwolone dla diabetyka.
Podsumowując, wokół zaleceń żywieniowych przy cukrzycy narosło wiele mitów, które nie mają poparcia w nauce. Panujące przekonania o zakazie jedzenia owoców, gotowanych buraków, marchewki czy ziemniaków sprawiają, że diabetyk często rezygnuje z zaleceń dietetycznych. W perspektywie czasu, stan jego zdrowia pogarsza się a włączenie insuliny staje się konieczne. Ogromną rolę odgrywa tu edukacja i zrozumienie kluczowych zasad diety, które pomagają utrzymać prawidłowy poziom glukozy we krwi.
Monika Stromkie-Złomaniec
dietetyk kliniczny
Z kaloriami na pieńku.
#PołowaSukcesu #PołowaTegoCoJemy #PolskieSuperowoce
Monika Stromkie-Złomaniec jest ekspertem ogrodniczego Core Teamu, inicjatywy Krajowego Związku Grup Producentów Owoców i Warzyw, której celem jest m.in. poprawa nawyków żywieniowych i upowszechnienie modnego talerza żywieniowego, obok którego znajduje się miejsce na owoce w każdym naszym posiłku. Prowadzi poradnię dietetyczną „Z kaloriami na pieńku”. Uczy jak jeść zdrowo, sezonowo, smacznie i jak docenić rolę warzyw i owoców.
Źródło: Krajowy Związek Grup Producentów Owoców i Warzyw
Sfinansowano ze środków Fundusz Promocji Owoców i Warzyw w ramach projektu „CORE TEAM - promocja konsumpcji owoców i warzyw i forum współpracy sektora, II etap”, na podstawie wcześniej opracowanych materiałów. Projekt realizowany jest pod honorowym patronatem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi.
Inne propozycje tytułu:
- Recepta na prawidłową glikemię
- Recepta dla diabetyka od dietetyka
- Cukier pod kontrolą diety
- Zdrowy talerz diabetyka
- Plan dietetyczny dla cukrzyka
- Recepta na prawidłową glikemię
- Recepta dla diabetyka od dietetyka
- Cukier pod kontrolą diety
- Zdrowy talerz diabetyka
- Plan dietetyczny dla cukrzyka
Więcej danych na temat cukrzycy znajdziesz na stronie International Diabetes Federation (IDF).
Polecamy również IDF Diabetes Atlas i liczbowe podsumowanie na www.diabetesatlas.org.
Kontakt:
